Siirt Üniversitesi'nde yürütülen uzun soluklu bilimsel bir çalışma, Türkiye florasına yeni bir bitki türünün kazandırılmasıyla sonuçlandı. Şırnak'ın Uludere ilçesi Şenoba beldesi yakınlarında tespit edilen ve halk arasında dikenli yapısıyla fark edilmeden üzerinden geçilen bitkiye, ilk keşif yeri olan Irak'ın Erbil kentinden esinlenerek "Erbilkızanı" adı verildi.
2012'de başlayan keşif yolculuğu
Siirt Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Mehmet Fidan ve tez danışmanı Prof. Dr. Metin Armağan, bitkiyle ilk kez 2012 yılında Şırnak’ta doktora çalışmaları sırasında karşılaştı. O dönemde sadece 3 birey tespit edilen bitki, nadir bulunması sebebiyle detaylı incelenemedi.
Ancak yıllar süren arazi gözlemleri ve 2018 yılında Tarım ve Orman Bakanlığı'nın UBENİS Projesi kapsamında yapılan çalışmalarla bitkinin daha büyük bir popülasyonuna ulaşıldı. Ardından Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi'nden Prof. Dr. Süleyman Mesut Pınar ve Doç. Dr. Hüseyin Eroğlu da çalışmaya dâhil oldu.
Tür tespiti: Cousinia mazu-shirinensis
Botanik uzmanlarının detaylı incelemeleri sonucu bitkinin, 1972 yılında Irak’ın Erbil kentinde keşfedilen ve Latince adı Cousinia mazu-shirinensis olan türe ait olduğu belirlendi. Bitki, Türkiye’de ilk kez tespit edilerek bilim literatürüne “Erbilkızanı” ismiyle girdi. Resmi bilimsel yayını ise Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi’nde 2024 yılında yayımlandı.
“Bitki sistematiği sabır işidir”
Prof. Dr. Fidan, çalışmayla ilgili şu değerlendirmeyi yaptı:
“Bitki sistematiği çalışmaları sabır ve titizlik gerektiriyor. Türkiye, Avrupa kıtası kadar zengin bir bitki örtüsüne sahip. Bu da teşhis sürecini oldukça zorlu kılıyor. Ancak 12 yıllık bu takip, sonuç verdi ve ülkemize yeni bir bitki kaydı kazandırmış olduk. Erbilkızanı, Türkiye florasında artık bilimsel olarak yerini aldı.”
Bitki artık koruma altında
Erbilkızanı, Siirt Üniversitesi bünyesindeki Botan Herbaryumu’nda koruma altına alındı. Herbaryum, bilimsel çalışmalar için araştırmacıların kullanımına açık durumda.
