Bilişim teknolojisindeki bilim kaynaklı gelişmeler bir yandan uçsuz bucaksız bir dijital dünyanın kapısını tüm insanlık için aralıyorken, diğer taraftan duygusal ya da iç dünyamızın kapılarını sonuna kadar kendi irademiz dışında, dışımızdaki dünyaya ve insanlara açmaya hazırlanıyor, hatta açıyor. Solumakta olduğumuz bu çağ, insanı ve bilgiyi odağa yerleştiren teknolojik gelişimin aralıksız ve hız kesmeden devam etmesiyle artık kapımızda, hatta çok yakında hayatımızın tam da içinde olacak. Bu çağ, kendisinin varoluş kodlarını bilimden alarak, insanlığı koca bir dijital dünya ile koca bir sanal evrenle buluşturuyor. Hem de sadece düğmelere(tuşlara) basarak, ekranlara dokunarak değil; sesle, parmak iziyle, retina aracılığıyla mesajları alan, depolayan ve ileten; bir bakıma bizi okuyan, iletmek istediğimizi duyargalarla algılayan sembollere ve enformasyona yüklenmiş kodların çözümlendiği büyük bir sanal dünya…

Semboller, komutlar, devreler, yongalar, duyargalardan ve kodlardan oluşan bu bilişim çağı, kendi içinde yüksek bir uyum ve güçlü yönetişimle adeta gözle görülemeyen, hissedilemeyen; ancak somut olarak sonuçlarıyla algılanabilen bir sanal dünyayla insanlığı buluşturmak üzere.

Aslında bu çağ; insanın düşünme biçim ve yapısını çözümlemek ve buna benzer işlevlere sahip bir “yapay zekâ” oluşturmak üzere yapılan çalışmalarla başlamıştı. Buna göre bu çalışmaların amacı; bir bakıma insan gibi düşünen, (mekanikte olsa) hisseden ya da insan gibi karar alan ve insan zihninin çalışma biçimi’ne benzer özellikte davranan makineleri ortaya çıkartmaktı.

Kaynağını bilimden alarak bilgi ve iletişim teknolojileriyle öğrenen ve karar alarak somut işler yapmaya başlayan aygıtların ortaya çıkmasıyla hayat bulan bu süreç; bir bakıma bir makinenin, bir bilgisayarın; bir insan gibi düşünerek ne yapacağına karar verme sürecini çözmek ve açıklamakla ilgiliydi.

İşte yapay zekâ oluşturma girişimleri bir bütün olarak; insan zekâsına özgü niteliklerden olan verileri enformasyona, enformasyonu bilgiye dönüştürmek, bilgiyi almak, olanı algılamak, görsel olarak okumak, kaydetmek, geri çağırmak, öğrenmek, düşünmek ve karar vermek gibi işlevlere sahip olan makine demekti.

Hayatı etkileyen gelişmeler

Gelişme süreklidir ancak esas olan gelişmenin hızı ve zaman kullanımıdır. Ya gelişmeleri geriden takip edersiniz, ya da siz takip edilirsiniz. Tercih edilen takip edilen olmaktır. Çünkü gelişmenin nimetlerinden yararlanmak için teknoloji üretmekte öncü olmaktır. Türkiye son on yıldaki araştırma ve geliştirmeye ayırdığı kaynakları birkaç kat artırarak bilim ve teknoloji üretiminde çok önemli bir potansiyel oluşturmuştur. Bu yazıyı kaleme aldığımız beş yıl kadar önce yine bilim dünyasında sanal alemle ilgili gelişmeler yer alıyordu. O günlerde ulusal basında konuyla ilgili olarak Türk Bilim Adamları düşünceyi okuyan program geliştirdi! gibi bazı haberler yer aldı. İlgi haberlerde ODTÜ ve Koç Üniversitesi öğretim üyelerinin (Dr. F.Vural ve Dr.İ.Öztekin), insan beyninin verilerini kullanarak zihinden geçenleri okuyabilen bilgisayar programı geliştirmek yönünde önemli mesafeler kat etmiş olduklarını belirtiyordu.

Yine diğer bazı ülkelerde de bu alana yönelik çeşitli gelişmeler gündemde yer alıyordu. Bilişim sektöründeki öncü yerini korumak yönünde strateji izleyen Google; bilişim dünyasının bir fenomeni olarak Türkiye’deki bu bilimsel çalışmaya da kaynak sağlıyordu ve ''Beyin Verilerini Kullanarak Zihinden Geçenleri Kestiren Bilgisayar Programı'' adlı bu proje ile gelecekte ''akıl okuyabilen sistemlerin geliştirilmesi” hedefleniyordu. Bu çerçevede araştırıcılar insanların çeşitli duygularını canlandırarak beyin sinyallerini kaydedip, bu verileri bilgisayar ortamında modelleyerek; kişiden gelen soyut duygu durumlarından hareketle kişinin mutlu, neşeli, yılgın, üzüntülü ve sinirli gibi duygusal durumlarını saptıyorlardı. Bunun yanında sistem; renkleri, nesneleri, hayvanları, giysileri, sebze ve meyveler gibi akıldan geçen somut nesneleri de okuyabiliyor ve doğru tahmin edebiliyorlardı. Dahası Google, yakın gelecekte düşünce ile yönetilen arama motorları geliştirebilmek ve arama motorlarını kişinin o anki duygu ve düşüncelerine göre yönlendirebilmek amacıyla bu önemli projeye de destek sağlıyordu.

Düşünmatik; Akıl Okuyan ve Zihin Kestiren Sistemler

Akıl okuyan sistemlere, kısaca “düşünmatik” de denilebilir. Bu sistemler geliştikçe tüm insanlık için heyecan verici bir süreçte başlamış olacak ve bu şekilde akıldan geçirilen ve beyinde kodlanan her bilginin kodları çözülmüş olacak.

Böyle olduğunda her insanın “niyeti ve niyetinin saflığı” okunacak ve her insan artık “göründüğü gibi olamayacak, OLDUĞU GİBİ GÖRÜNECEK”…

Ve artık “beden diliyle okumak” yerine, “beynin diliyle okumak” daha kolay ve daha etkili hale gelecek…

Bu durum ise iyiler için mükemmel bir çağın kapılarını açarken, kötüler için karanlık bir dönemin başlangıcına yol açacak...

Ve aslında bu süreç; insanın(ya da bazı insanların ya da toplumların) “insanlık değerlerinin ne olduğunu fark etmelerine yada yeniden keşfetmelerine yol açacak, saydam ya da olunduğu gibi görünmenin kaçınılmaz olduğu bir çağın habercisi olacak…

İyiler ve doğrular kazanacak!

Gelişmenin sürekliliği mükemmelliği aramak ve mükemmele ulaşmak yönünde sade ve samimi bir yolculuğu ifade etmektedir. Bu süreç insan odaklı, insanın refah ve mutluluğunu önceleyen bir çalışma alanının ve disiplini ifade etmektedir. Bugün sanayi devriminin öncüsü gelişmiş ülkeler üretim faktörleri olarak emeğin maliyetinin yüksekliği nedeniyle kaybetmekte oldukları küresel rekabetteki etkili faktörleri tartışmaktadır ve avantajı yeniden kendi lehlerine çevirmek üzere ileri (mekatronik) araştırmalarla oluşturmuş oldukları “Endüstri 4.0” paketini açıklamış bulunuyorlar. Bu gelişmeler önemli olmakla birlikte bu yazının konusuyla yazılımların hedefi ve içeriği nedeniyle farklılık göstermektedir. Şöyle ki bu yazının konusu; makinenin insanın yerini almasını hedefleyen “Endüstri 4.0” ın ötesinde daha ileri yazılım gerektiren ve insanlık değerlerini öne çıkaran “E-İnsan 5.0”ı yada bir bakıma “Duygusal Teknolojiyi” ele almaktadır. Başka bir yazımızda ele almayı düşündüğümüz insan odaklı yazılımları içeren bu süreç “iyi ve doğru insanı” ortaya çıkarmayı hedeflemektedir. Bahsettiğimiz ve yaklaşmakta olan bilişim temelli söz konusu yeni çağda iddialı gerçeklikler ortaya çıkacaktır! Öyle ki ortaya konulan buluşlarla “aslı gibi olmayanlar veya olduğu gibi görünmeyenler” deşifre olacak ve bu süreçte kötüler zararlı çıkacaklardır.

Ancak bu süreçte en önemli konuların başında; niyeti saf olmayanlar(kötüler) için; hangi kapının kapatılıp hangisinin açılmayacağı konusundaki yetkinin; yazılım sahibinde yani makinenin yöneticisinde olacağı gerçeğidir. Burada yazılım(software) sahibinin iyiyi temsil edenlerde olmasını dilemekten öte, yasal olarak yazılımın iyilerin ürünü ve iyilerin elinde olmasını sağlamak zorunluluğu bulunuyor. Ancak bu şekilde iyilerin komutasındaki yazılım ve makineler iyiliğe ve insanlığa hizmet edecektir. Tabii düşünülmek bile istenmese de olası bir kötü senaryonun ortaya çıkması durumunda çeşitli kontrol mekanizmaları da mutlaka olacaktır. Bu bakımdan kurulacak sistemin, atom reaktörlerindeki güvenlik önlemlerinden daha ileride “sıfır hata” ile çalışacak bir yapıyı içermesi zorunludur.

Bu şekilde; yeniçağ iyilerin çağı olacak ve bilindik bir deyişle; iyilik, liyakat, erdem sahipleri; yani hak edenler ve iyiler hep kazanacak!

Aslı gibi olmayanlar ise; kendine özgü hukukunun da olduğu bu çağda bilimin ve gerçeğin karşısına ya da gün ışığına, rahat ve pervasızca çıkamayacak…

Bundan sonrası ise; füturistlerin ilgi alanına giriyor ve sonraki gelişmelerle ilgili yorumları gelecek bilimcilerden dinlemek gerekiyor!