Hitit medeniyetinin başkenti Çorum, meşhur yemekleri ile Türkiye'nin en zengin mutfaklarından birine ev sahipliği yapıyor.
Hem Karadeniz hem de İç Anadolu mutfağından etkilenen Çorum'un yöresel yemekleri, benzersiz lezzetleriyle dikkat çekiyor. Özellikle İskilip dolması, Çorum mantısı ve kuzu tandır gibi geleneksel tatları, şehrin gastronomi haritasında özel bir yer tutuyor.
Ayrıca, dünyaca ünlü Çorum leblebisi, şehrin en çok tercih edilen hediyelik lezzetlerinden biri olarak öne çıkıyor.
Buğday, et, yoğurt ve özel baharatlarla hazırlanan bu eşsiz lezzetleri tatmak için sizleri Çorum'un en lezzetleriyle dolu keyifli bir yolculuğa çıkarıyoruz.
İSKİLİP İLÇESİ’NİN TESCİLLİ LEZZETİ İSKİLİP DOLMASI
Osmanlı saraylarından günümüze uzanan İskilip Dolması, Çorum'un en değerli gastronomik miraslarından biridir.
600 yıllık köklü bir geleneğe sahip olan İskilip Dolması, Deveci ve Köse Dağı eteklerindeki köylerde "Ca Dolması" olarak da bilinir. Özellikle düğünlerde, dolmacı adı verilen özel aşçılar tarafından hazırlanır. Tosya'dan gelen akçeltik pirinci kullanılarak yapılan bu eşsiz lezzet, 2017 yılında coğrafi işaret tescili almıştır.
Dolmanın yanında: Et sulu arpa şehriye çorbası, sirkeli salatalık, sınırsız ayran ve un helvası tatlısı ile servis edilir
Ayrıca özel günler ve düğünler için sipariş üzerine hazırlanabilmektedir. Mutfakta tarifi üzere hazırlanması oldukça zor olduğundan, İskilip'te profesyonel ustalarca yapılan versiyonunu tatmanız önerilir.
ÇORUM MANTISI'NIN ÖZELLİKLERİ
Türk mutfağının vazgeçilmez lezzetlerinden Çorum mantısı, diğer mantı çeşitlerinden farklı olarak kızartılarak hazırlanmasıyla öne çıkıyor.
Un, tuz, yumurta ve su ile hazırlanan hamur, kulak memesi yumuşaklığında yoğrularak yarım saat dinlendiriliyor. Özellikle Ramazan ayı öncesinde büyük miktarlarda hazırlanan bu geleneksel lezzet, kıymalı harcı ve ince açılan hamuruyla dikkat çekiyor. Hamur bardak ağzıyla kesildikten sonra altı kulaklı şekilde bükülüyor ve yağlanmış tepside kızartılıyor. Bunun yanı sıra tereyağı, salça ve baharatlarla hazırlanan özel sosu ve üzerine dökülen sarımsaklı yoğurduyla servis ediliyor.
Buzdolabında 2-3 gün tazeliğini koruyabiliyor. Daha uzun süre saklamak için derin dondurucuda muhafaza etmeniz öneriliyor.
KEŞKEK YAPIM TEKNİĞİ
Anadolu'nun köklü lezzetlerinden keşkek, Çorum'da düğünlerin ve özel günlerin vazgeçilmez yemeği olarak öne çıkıyor.
Geleneksel Çorum keşkeği, uzun ve özenli bir hazırlık süreci gerektiriyor. Özellikle düğünlerden bir gün önce başlayan hazırlıkta, buğday ve nohut ayrı ayrı ıslatılıyor.
Ana malzemeler: 3 bardak buğday,1 bardak nohut, yarım kilo kemikli et, tereyağı ve baharatlar
Buğday ve et, büyük kazanlarda kaynatıldıktan sonra tokmaklar yardımıyla dövülerek pişiriliyor. Bu işlem, etin buğdayla bütünleşmesini sağlıyor. Günümüzde bazı yerlerde keşkek mikserleri kullanılsa da, geleneksel yöntemle tokmaklarla dövülen keşkek daha makbul sayılıyor.
SIRIK KEBABI: ET SEVERLERİN GÖZDESİ
Çorum'un Kargı ilçesinde doğan sırık kebabı, odun ateşinde özenle pişirilen eşsiz bir lezzet olarak dikkat çekiyor.
Sırık Kebabı Özellikleri
Sırık kebabı, 1-2 yaşlarındaki kuzu veya tiftik oğlaktan hazırlanıyor. Özellikle Boyabat bölgesinde Karayaka ırkı kuzular tercih ediliyor. Bu ırkın et kalitesi, diğer kuzulara göre daha yüksek protein ve yağ asidi oranına sahip.
Hazırlık aşamasında, bütün hayvanın derisi yüzülüp içi temizlendikten sonra kalın tuz ile ovuluyor. Ardından uzun bir sırığa geçirilerek karnı özel çöplerle dikiliyor. Pişirme süreci 4-6 saat arasında sürerken, akan yağlar özel bir kapta toplanıyor. Bu yağa "serit" adı veriliyor ve ekmekle servis ediliyor.
LEBLEBİ ÇEŞİTLERİ
300 yıllık geçmişiyle Çorum'un altın sarısı hazinesi leblebi, şehrin en önemli lezzetleri arasında yer alıyor.
Nohut ustalarının maharetli ellerinde şekillenen Çorum leblebisi, geleneksel ve modern damak tatlarına hitap eden zengin çeşitlere sahip. Başlıca leblebi türleri:
Sade ve tuzlu leblebi
Şekerli ve çikolatalı çeşitler
Baharatlı ve acılı türler
Susamlı ve ballı leblebi
Meyveli ve aromalı çeşitler
Çorum leblebisi, protein ve lif açısından zengin içeriğiyle sağlıklı bir atıştırmalık olarak öne çıkıyor. Bunun yanı sıra anne sütünü artırması ve düşük yağ oranıyla da tercih ediliyor.
MADIMAK ÖZELLİKLERİ
Kuzukulağıgiller familyasına ait madımak otu, İç Anadolu mutfağının sağlıklı ve besleyici lezzetlerinden biri olarak sofralarımızı süslüyor.
Hafif ekşimsi tadıyla dikkat çeken madımak, güçlü antioksidan özelliğiyle kanser ve damar sertleşmesine karşı koruma sağlıyor. Özellikle hipertansiyon hastaları için ideal bir seçenek olan bu şifalı ot, düşük sodyum içeriğiyle öne çıkıyor. Sağlık açısından sunduğu faydalar:
Yüksek kan şekerini dengeler
İdrar söktürücü özelliği vardır
Mide ve bağırsak rahatsızlıklarına iyi gelir
Kalp hastalıklarına karşı koruma sağlar
MADIMAK NASIL YENİR?
Çorum'da madımak, genellikle sade yağ ile haşlanıp, su ilavesiyle pişiriliyor ve içine az miktarda pastırma ekleniyor. Bunun yanı sıra yoğurtlu madımak, bazı tariflerde üzerine tereyağı gezdirilip kavrulmuş kıyma eklenerek servis ediliyor. Ayrıca çiğ olarak salatalarda, börek ve gözlemelerde de kullanılıyor.
MADIMAK MEVSİMİ
Nisan ve haziran ayları arasında taze madımak bulunabiliyor. Özellikle Çorum'un Boğazkale ilçesinde bahar aylarında toplanan madımak, hem aileler için yemek yapımında kullanılıyor hem de pazarlarda satılarak ek gelir elde ediliyor. Bunun yanı sıra konserve veya kurutularak da saklanabiliyor. Ekim ayı, madımak yetiştiriciliği için en uygun dönem olarak biliniyor.
ÇATAL AŞI TARİFİ
Geleneksel Çorum mutfağının sıcacık lezzetlerinden çatal aşı çorbası, yeşil mercimek ve kırık yarmanın muhteşem uyumuyla hazırlanıyor.
Çatal aşı çorbasının yapımında kullanılan malzemeler:
1 su bardağı yeşil mercimek
1 su bardağı kırık yarma
2 yemek kaşığı tereyağı
1 adet kuru soğan
Tuz, kırmızı toz biber ve nane
Hazırlama aşamasında öncelikle tereyağında ince kıyılmış soğanlar pembeleşene kadar kavrulur. Sonrasında nane ve kırmızı toz biber eklenerek karıştırılır. İlk olarak 3 su bardağı su ve mercimek ilave edilip 20 dakika kaynatılır. Ardından 3 bardak daha sıcak su ve yarma eklenerek 20 dakika daha pişirilir.
Geleneksel Çorum mutfağının sıcacık lezzetlerinden çatal aşı çorbası, yeşil mercimek ve kırık yarmanın muhteşem uyumuyla hazırlanıyor.
HİNGEL (MANTI): GÜRCÜ ETKİSİ
Gürcistan'dan Anadolu'ya uzanan bir lezzet köprüsü olan hingel, Kafkasya mutfağının Çorum'a armağanı olarak sofralarımızı süslüyor. Khinkali adıyla bilinen bu özel mantı, yöresel mutfağımızda benzersiz bir yer edindi.
Hingel hamuru, kulak memesinden biraz daha sert kıvamda yoğruluyor.
Malzemeler:2 çorba kasesi un, 3 tatlı kaşığı tuz, 1 yumurta
İç harcı için 200 gram kıyma
Üzerine sarımsaklı yoğurt ve salça sos
Özellikle Artvin, Ardahan, Çorum, Sivas, Doğu Karadeniz, Erzurum ve Kars'ta yapılan hingel, elle yenme geleneğiyle dikkat çekiyor. Bunun yanı sıra patatesli veya peynirli harç seçenekleriyle de hazırlanabiliyor.
TİRİT: GELENEKSEL BİR ANA YEMEK
Farsça "terid" kelimesinden gelen tirit, Çorum mutfağının en eski ve değerli yemeklerinden biri olarak öne çıkıyor. Et suyuna kızartılmış veya bayat ekmek konularak hazırlanan bu lezzet, Orta Çağ Arap-Fars dünyasından Osmanlı dönemine ve günümüz Türk mutfağına kadar uzanan zengin bir tarihe sahip.
Tirit'in Yapılışı
Geleneksel tirit yapımında kullanılan malzemeler:
700 gram kuzu kuşbaşı et
2 su bardağı et suyu
Dilimlenmiş bayat ekmek
Sarımsaklı süzme yoğurt
Tereyağı, tuz ve baharatlar
Hazırlama aşamasında öncelikle et haşlanır ve suyu ayrılır. Bunun yanı sıra bayat ekmekler küp şeklinde doğranır. Özellikle francala ekmeği tercih edilir. Sonrasında ekmekler et suyuyla ıslatılır ve üzerine et parçaları yerleştirilir. En son aşamada sarımsaklı yoğurt ve kızdırılmış tereyağı eklenir.
Tirit, hem bir yemek terimi olarak hem de bir yemek tarifi olarak Osmanlı döneminden beri yaşamaya ve yaygınlaşmaya devam ediyor. Bunun yanı sıra modern mutfaklarda da kendine yer bulan bu lezzet, özellikle kış aylarında tercih ediliyor.
KATIK DOLMASI: RAMAZAN SOFRALARININ YILDIZI
Ramazan sofralarının vazgeçilmez lezzeti katık dolması, kabak ve bulgur harmanıyla hazırlanan özel bir Çorum yemeği olarak öne çıkıyor. Özellikle iftar sofralarında tercih edilen bu dolma çeşidi, sarımsaklı yoğurt ve kırmızı biberli yağ ile servis ediliyor.
Katık Dolması Tarifi
Geleneksel katık dolması yapımında kullanılan malzemeler:
5-6 orta boy kabak
1 su bardağı ince bulgur
250 gram kıyma
1 iri boy soğan
3 diş sarımsak
Tuz, karabiber ve kuru nane
Üzeri için sarımsaklı yoğurt ve tereyağı
Hazırlama aşamasında kabaklar tırtıklı soyucu ile soyulup üçe bölünüyor. Bunun yanı sıra bulgur, kıyma ve baharatlarla hazırlanan iç harç, kabakların içine sıkıca dolduruluyor. Ardından dolmalar yayvan bir tencerede, üzerlerini örtecek kadar kaynar su ile pişiriliyor.
Katık dolması, buzdolabında 2-3 gün tazeliğini koruyabiliyor. Daha uzun süre saklamak için derin dondurucuda muhafaza edilmesi öneriliyor.
İSKİLİP TURŞUSU: FERMENTE LEZZET
Çorum'un coğrafi işaretli ürünleri arasında özel bir yere sahip olan İskilip turşusu, geleneksel yöntemlerle hazırlanan benzersiz bir lezzet olarak dikkat çekiyor.
Turşu Çeşitleri
İskilip turşusunun hazırlanmasında kullanılan özel teknik, salatalığın tepesinin kesilip iğne ile delinerek tuzun içine işlemesini sağlıyor. Geleneksel yöntemle hazırlanan turşu çeşitleri:
Salatalık turşusu
Acı biber turşusu
Sarımsak turşusu
Karışık turşu
Özellikle dereotu kökü ve sarımsak kullanımı, İskilip turşusuna karakteristik tadını kazandırıyor. Bunun yanı sıra turşunun gölge ve serin bir ortamda, toprak küplerde bekletilmesi gerekiyor.
İskilip turşusu, buzdolabında uzun süre tazeliğini koruyabiliyor. Özellikle açıldıktan sonra buzdolabında muhafaza edilmesi öneriliyor.
ÇORUM KÖFTESİ: ET SEVERLER İÇİN
Yılların deneyimiyle şekillenen Çorum köftesi, şehrin en sevilen sokak lezzetlerinden biri olarak dikkat çekiyor. Özellikle aşağı sanayi bölgesinde başlayan köfte geleneği, bugün şehrin dört bir yanına yayılmış durumda.
Köfte Özellikleri
Çorum köftesinin en belirgin özelliği, yuvarlak şekli ve özel baharatlarıyla hazırlanan eşsiz lezzeti. Kıymanın içinde sinir ve kıkırdak bulunmaması, köftenin kalitesini artıran önemli detaylardan biri. Bunun yanı sıra köftelerin hazırlanmasında kullanılan özel marine sosu ve közde pişirme tekniği, tadını benzersiz kılıyor.
CIZLAK: KAHVALTILIK LEZZET
Mayalı hamurun kızgın yağda pişirilmesiyle hazırlanan cızlak, Çorum'un kahvaltı sofralarını süsleyen geleneksel bir lezzet olarak karşımıza çıkıyor.
Cızlak Yapımı
Geleneksel cızlak yapımında kullanılan malzemeler:
1 su bardağı ılık süt
2 su bardağı ılık su
3 çay kaşığı kuru maya
2 su bardağı un
Yarım tatlı kaşığı tuz
Bir tutam şeker
Özellikle hamurun kıvamı, kek hamurundan daha akışkan olmalı. Bunun yanı sıra mayalanma süreci yaklaşık 20 dakika sürüyor. Ardından hamur, kızgın yağlı sacda ince bir tabaka halinde pişiriliyor.
SÖBELEK DOLMASI: ÖZEL GÜNLERİN TADI
Çorum'un özel günlerinde misafirlere ikram edilen söbelek dolması, kuzu göbeği veya morel mantarı olarak bilinen özel bir mantar türüyle hazırlanan benzersiz bir lezzet olarak karşımıza çıkıyor.
Söbelek dolması, sadece Çorum ve çevresinde yetişen özel mantarlardan yapılıyor. Özellikle eşit boylardaki mantarların içine bulgurla hazırlanan özel bir harç dolduruluyor ve az su ile kısık ateşte pişiriliyor. Bunun yanı sıra pişerken yayılan kokusu bile insanların iştahını kabartıyor.
Malzemeler:
Söbelek mantarı (kuzu göbeği)
Bulgur
Domates ve biber
Salça
Tereyağı
Söbelek dolması, kendine has lezzetiyle onu diğer dolmalardan ayıran önemli bir özelliğe sahip. Özellikle mantarın doğal aroması ve bulgurlu harcın uyumu, bu yemeği Çorum mutfağının vazgeçilmez tatları arasına yerleştiriyor.
YIRTMA AŞI: ASMA YAPRAKLI LEZZET
Asma yapraklarının yırtılmasıyla hazırlanan ve ismini bu özelliğinden alan yırtma aşı, Çorum mutfağının şifa kaynağı yemeklerinden biri olarak bilinir.
Yırtma Aşı Tarifi
Yırtma aşı, kemikli et veya kuşbaşı et tercihiyle hazırlanabilen çok yönlü bir yemektir. Malzemeler:
3 parça kuzu incik
100 gram kuyruk yağı
150 gram salamura yaprak
1,5 su bardağı kırık yarma
6 yemek kaşığı domates salçası
1 yemek kaşığı biber salçası
Taze otlar (maydanoz, dereotu, nane)
3 yemek kaşığı yoğurt
Hazırlama aşamasında öncelikle kuyruk yağı tencerede kızdırılır. Ardından etler eklenerek hafifçe kavrulur. Bunun yanı sıra iri doğranmış soğanlar tencereye alınır. Özellikle soğanların yumuşaması, yemeğin aromasını derinleştirir. Salçalar ve baharatlar eklendikten sonra asma yaprakları küçük parçalar halinde yırtılarak tencereye konur.
Bunun yanı sıra evde yapmak isteyenler için püf noktaları:
Taze asma yaprağı kullanımı önemli
Leblebi tozu ekşi tat ve koyu renk verir
Yarma yerine bulgur kullanılabilir
Dilerseniz nohut veya kuru fasulye ekleyebilirsiniz
Yırtma aşı, protein ve lif açısından zengin içeriğiyle sağlıklı bir seçenek olarak öne çıkıyor. Bunun yanı sıra içerdiği faydalı besin ögeleriyle birçok hastalığa şifa kaynağı olarak biliniyor.
Türkiye'nin damak çatlatan lezzetleri Çorum mutfağında
Çorum mutfağı zengin tarihi ve benzersiz lezzetleriyle Türk gastronomisinde özel bir yere sahip. Özellikle İskilip dolması, Çorum mantısı ve dünyaca ünlü leblebisi, şehrin gurur kaynağı olan tatlar arasında öne çıkıyor.
Yöresel malzemelerle hazırlanan keşkek, madımak ve söbelek dolması gibi özel lezzetler, Çorum'un gastronomi haritasındaki yerini sağlamlaştırıyor.
Çorum'un eşsiz mutfak kültürünü keşfetmek için şehir merkezindeki restoranları ziyaret edebilir, yerel pazarlardan taze ürünler alabilir ve unutulmaz bir lezzet yolculuğuna çıkabilirsiniz. Her bir yemeğin arkasındaki asırlık gelenekler ve ustalarının mahareti, bu benzersiz mutfağı gelecek nesillere taşımaya devam edecek.
