Haber: Merve Kayış
2020 yılında yeterli sayıda (%90 ve üzeri gün) ölçüm yapılmadığı için %75 gün ve üzeri yapılan ölçümler de dahil edilerek verisi elde edilen toplam 76 ilden; sadece 2 tanesinin (Bilecik ve Hakkari) yıllık PM10 ortalamaları DSÖ kılavuz değerinin altında olduğu belirlenirken 2019 yılında en yüksek ikinci ortalamaya sahip Çorum’un da yine havası en kirli ilk 10 il arasında yer aldığı belirtildi.
Çorum gibi ortalaması yüksek çıkan illerde, uzun zamana yayılan bir kirlilik yaşanması nedeniyle hava kirliliği kaynaklı kronik hastalıkların ortaya çıkması ihtimali arttığı hatta Covid-19 virüsünün bu illerde daha çok ölüme sebep olduğunun gözlemlendiği açıklandı.
2020 YILI PM10 ORTALAMASI EN YÜKSEK 10 İLDEN BİRİ ÇORUM
Türkiye’de pandemiye yönelik ilk önlemlerin uygulandığı 15 Mart 2020 tarihinden 15 gün önce ve sonrasındaki PM10 ortalamaları karşılaştırıldığında; alınan önlemlere bağlı olarak ülke genelinde azalan araç trafiği ve emisyonları, biyokütlenin yakılması, endüstriyel faaliyetler nedeniyle hava kalitesinde yaşanan iyileşme maalesef kısa süreli oldu. Hatta bazı illerde kapanma sonrasında PM10 ortalamasında tam tersine artış görülmüştür.
Hava kalitesi en kirli iller Muş, Iğdır, Ağrı, Malatya, Denizli, Kayseri, Tokat, Çorum, Erzincan, Edirne olarak açıklandı.
PM2.5 DEĞERLENDİRMESİNDE ÇORUM İLK 8’DE
2020 yılında sadece 39 ilde ve 74 istasyonda %90 ve üzeri gün boyunca PM2.5 ölçümü yapıldı. Ülkemizde maalesef hala PM2.5 için kabul edilmiş yıllık veya günlük limit değer bulunmamaktadır. Yeterli ölçüm yapılan 74 istasyondan veriler Avrupa Birliği yıllık limit değerlerine göre değerlendirildiğinde yeterli ölçüm olan 39 ilin 8’inde Düzce, Çorum, Erzurum, Amasya, Konya, Sakarya, Iğdır, Bursa ince partikül madde ortalamasının limitleri geçtiği görüldü. İnce partikül (PM2.5) hava kirliliği kaynaklı hastalık yükü ve ölüm sayısı hesaplanması için kullanılan en temel göstergedir.
PARTİKÜL MADDE (PM2.5) NEDİR?
Saç telinin yaklaşık 1/30’u kadar küçük olan ince partiküller (PM2.5), akciğerlerden geçip doğrudan kana karıştığı için sağlık açısından daha risklidir ve kanserojendir. Partikül maddeler (PM), havada asılı katı ve sıvı parçacıkların karışımından oluşan bir hava kirleticisidir. Partikül maddeler doğrudan doğruya havaya yayılabilir (birincil PM) veya çeşitli gazlar sonucunda atmosferde oluşabilir. Ayrıca atmosferdeki olaylar ve genelde sanayiden kaynaklı diğer gazlarla birleşerek ikincil partikül madde de ortaya çıkabilir ve kilometrelerce mesafe yol alabilir.
HAVA KİRLİLİĞİNİN BAZI SONUÇLARI
Hava kirliliğine maruziyetin biyolojik yaşlanmayı da etkilediği düşünülmektedir. COVID-19’un hastalık şiddetinin, hava kirliliğinin baskın olduğu alanlarda daha temiz havaya maruz kalan alanlara kıyasla daha yüksek olduğu görülmüştür. Hava kirliliğinin COVID-19 hastalık şiddetini artırmasının temel nedeni, kirleticilere uzun süreli maruz kalmanın neden olduğu solunum sistemi ve diğer organ sistemlere hasar vermesidir
Hava kirliliği düzeylerinin azaltılması genel olarak hava kirliliği kaynaklı sağlık sorunlarını önlemek ve özelde de SARS-CoV-2 gibi enfekte damlacıklarla taşınan enfeksiyon ajanlarıyla mücadele etmek için gereklidir.